Biên niên ký chim vặn dây cót — Haruki Murakami — Bản nhạc Jazz của số phận
Biên niên ký chim vặn dây cót (CVDC) là quyển tiểu thuyết đầu tiên mình đọc của Murakami và cũng là một trong những quyển dài hơi nhất. Phải nói là Murakami viết ảo diệu, quá ảo diệu.
Truyện lấy bối cảnh nước Nhật thời hiện đại. Nhân vật chính của chúng ta là Toru Okada, thanh niên thất nghiệp, tử tế và chán đời. Chuyện bắt đầu khi con mèo của vợ chồng anh biến mất. Rồi sau đó tới vợ anh. Không chấp nhận được việc vợ mình bỏ đi mà không một lời giải thích, Toru đi tìm cô. Từ đây, anh bắt đầu hành trình đi tìm vợ, và cũng là hành trình để anh tìm và hiểu chính bản ngã của anh, những triết lý đời thường về con người, cái chết, giác ngộ, và số phận. Xoay quanh Toru là một hệ thống nhân vật không đồ sộ nhưng cực kỳ ấn tượng. Murakami xây dựng chúng quá tuyệt vời. Mỗi nhân vật đều có cá tính rất riêng và ảnh hưởng trực tiếp đến mạch truyện một cách nhất định. Không có một nhân vật nào là thừa cả.
Sau khi đọc xong 2 quyển truyện ngắn của Murakami, CVDC đối với mình là một tác phẩm vừa quen vừa lạ. Quen ở chỗ CVDC cũng được Murakami viết với giọng văn “bình tĩnh”. Nói chung thủ pháp kể chuyện của Murakami không làm cho người ta cảm thấy giật gân. Tất cả những tình tiết dưới ngòi bút của ông làm cho người đọc cảm thấy “Ờ thì nó là vậy đó mấy ba ơi”. Nhưng bản chất những tình tiết đó mới là điều làm cho mình cảm thấy lạ và…quái. Kiểu như “Thì đồng ý là vậy nhưng…tại sao lại như vậy?” Thế giới trong CVDC là một thế giới đầy mộng mị. Một thế giới mà ở đó bóng tối làm nền để cho con người đi tìm ánh sáng. Mạch truyện thì được viết xen kẽ lẻ tẻ 😊) đúng kiểu tỉnh ruồi của Murakami. Nhiều chỗ tình tiết đang ảo diệu, deep deep thì bác lại cho hết chương. Và chương kế thì…hoàn toàn trớt quớt T___T
Nhưng không vì thế mà mạch truyện đâm ra lung tung vớ vẩn, mà trái lại nó làm cho người đọc đỡ mệt, đỡ căng thẳng khi theo dõi một câu chuyện dài hơi như vậy. Khi nào mình sắp buồn ngủ thì tình tiết lại được kéo căng. Khi nào câu chuyện bắt đầu ảo diệu và độ khó vượt ra ngoài cái não trái nho của mình thì nó lại được thư giãn bớt bởi những mẩu chuyện bên lề. Mang tiếng là chuyện bên lề nhưng chúng vẫn giữ được giá trị và vị trí riêng của chúng. Và một số chuyện bên lề phần nào giải thích được mạch truyện chính. Cứ thế và cứ thế, mình kết thúc hơn 700 trang sách khá mượt mà và thoải mái.
Mình không dám bàn về nội dung của CVDC quá nhiều bởi mình biết những tình tiết trong chuyện có rất nhiều tầng lớp ý nghĩa. Mỗi tình tiết đó đều mang tính hình tượng riêng. Mình chỉ xin kể ra một vài tình tiết và suy nghĩ mà mình thật sự thích và dành nhiều thời gian cho chúng.
Đầu tiên là hình tượng cái giếng và bóng đêm trong nó. Trong toàn bộ câu chuyện, cái giếng là nơi để nhân vật của chúng ta đi tìm đến bờ bến giác ngộ. Trung úy Mamiya bị bỏ rơi ở dưới giếng cạn, suýt chết đói và cảm giác tìm được chân lý của cuộc đời mỗi khi ánh sáng mặt trời chiếu thẳng xuống đáy giếng. Và ông đã nói với Toru một ý rất hay, mỗi lần ánh sáng mặt trời chiếu đến chỗ ông, ông cảm thấy như đấng tối cao muốn truyền đạt cho ông một cái gì đó, một thứ mà nếu ông không giác ngộ trong chính lúc đó thì ông sẽ không bao giờ giác ngộ được nữa. Nhưng cuối cùng ông vẫn thất bại. Còn Toru, anh không bị ai bắt nhốt dưới giếng nhưng là anh tự tìm đến nơi đó. Vì đối với anh, cái giếng can gần nhà anh, nơi anh có thể tách ra khỏi thế giới con người và lắng nghe bản thân, con tim, tâm hồn của mình nhiều hơn cùng với bóng tối toàn bích là nơi duy nhất anh có thể tìm câu trả lời cho cuộc đời mình, và cũng chính là sự giải thoát cho anh. Thật tình mình không hiểu hết ý nghĩa hình tượng cái giếng của Murakami, nhưng mình rất thích bởi vì nhờ có nó mà Toru mới có thể giải thoát cho cả anh và vợ. Và mình cũng hoàn toàn tin rằng, chỉ khi nào con người lắng nghe chính con tim và tâm hồn của họ, khi đó một thứ gì đó tốt đẹp sẽ xảy ra. Nhưng khi con người nhìn vào chính thâm tâm mình, bóng tối sẽ bước ra, cũng giống như khi Toru chạm đến đáy giếng. Và người ta có bị bóng tối của chính mình nuốt chửng trước khi được giải thoát hay không, đó là nhờ niềm tin và lòng dũng cảm.
Thứ hai là Toru, một nhân vật rất bình thường. Xuất hiện ở đầu truyện, Toru làm người ta có cảm giác anh khá bại. Bại và tử tế. Anh tử tế với tất cả những gì diễn ra xung quanh mình, kể cả những thứ xấu. Toru bắt đầu thay đổi khi anh thấy bản thân mình cần phải vậy. Và việc đầu tiên anh làm là tìm hiểu chính anh. Cũng giống như trung úy Mamiya, anh hiểu được rằng ở một giai đoạn nào đó của cuộc đời, giác ngộ sẽ tìm đến chúng ta, nhưng nếu không nắm bắt được khoảnh khắc đó, nó sẽ ra đi mãi mãi. Nhưng với trung úy Mamiya, vì không có bất kỳ một niềm tin hay là mục đích cụ thể nào làm điểm tựa, ông đã đánh mất những giờ phút giác ngộ đó, và sống toàn bộ phần đời còn lại của mình trong “một cái vỏ rỗng”. Còn Toru, giác ngộ của anh là ý thức được những gì tồn tại xung quanh anh, và bản thân anh có những gì. Mình tin không phải ngẫu nhiên mà các nhân vật chính của Murakami thường là những mẫu người bình thường, không có gì đặc biệt ở ban đầu truyện. Có phải chăng Murakami sợ rằng nếu những nhân vật của ông quá đặc biệt, họ sẽ bị ánh hào quang của chính bản thân làm mờ mắt? Và nếu như vậy thì sẽ chẳng bao giờ có những cuộc hành trình đi tìm lại chính mình kinh điển của văn chương Murakami.
Và cuối cùng là Kasahara May, hình tượng của tuổi trẻ. May xuất hiện như một người trẻ lạc lối, không có chỗ bám víu. Em chán lớp học và cái xã hội này. May luôn nghĩ làm cách nào để có thể đưa cuộc sống đến những giới hạn của nó. Bởi vì chỉ khi đến giới hạn con người mới có thể thấy được những giá trị thực sự của cực này và cực còn lại. Cũng giống như cái chết. Bởi vì cái chết là một chuyện không bao giờ không xảy ra đối với mỗi người, cho nên con người mới phải băn khoăn xem mình nên làm gì trước khi chết. Chứ nếu cái chết không đến, con người có thể ngồi đó uống bia hay đi chơi, mà tạm thời gác qua việc suy nghĩ xem hôm nay phải làm gì. May góp mặt không nhiều trong mạch truyện chính, nhưng cô xuất hiện qua thư từ. Những bức thư từ May gửi cho Toru luôn xoay quanh những vấn đề xã hội như sự suy đồi, cuộc sống cam chịu, và ý nghĩa của tuổi trẻ. Tuy nội dung của những vấn đề này rất nghiêm túc nhưng dưới ngòi bút của Murakami, chúng được bàn luận một cách nhẹ nhàng và thậm chí khá vui vẻ. Có thể nói May là nhân vật mình thích nhất trong các tuyến nhân vật phụ.
Trước khi bắt đầu viết lách, Murakami đã có một thời gian mở quán rượu và làm ăn khá ổn. Và trong suốt những tác phẩm của Murakami, thì nhạc jazz và các loại rượu thường được sử dụng làm tư liệu. Biên niên ký chim vặn dây cót được xuất bản năm 1994. Hơn 20 năm nay, nó vẫn được xem là tác phẩm kinh điển nhất của Murakami. Vẫn chưa có một tác phẩm nào vượt qua được thành công quá lớn của CVDC. Nếu được ví von, thì CVDC cũng giống như một bản nhạc jazz vậy. Xen lẫn phong cách phương Tây khi hành văn và cách tạo dựng bối cảnh là những giá trị tinh túy và cốt lõi của Nhật Bản. Nhẹ nhàng nhưng cũng đầy ngẫu hứng. Hiện thực nhưng cũng đầy mộng mị. Đen tối nhưng cũng đầy niềm tin và hi vọng. Mình nghĩ CVDC là một điểm bắt đầu rất tốt cho mình để đọc thêm tiếp những tác phẩm khác của Murakami. Để biết được thêm những câu chuyện dị thường được kể lại hết sức bình thường.
