Grit: The Power of Passion and Perseverance — Book review
Grit (tạm dịch là kiên trì) được xuất bản vào năm 2016, viết bởi Angela Duckworth — giáo sư tâm lý của đại học Pennsylvania. Grit chú trọng vào việc giải thích yếu tố nào góp phần quan trọng vào việc tạo nên sự thành công của một cá nhân. Tại sao có những tài năng rất nổi bật nhưng vẫn không đạt được thành tựu lớn nhưng có những cá nhân tưởng rất bình thường lại đạt kết quả cuối cùng vượt trội.
Quyển sách gồm 3 phần chính:
• Giải thích kiên trì là gì và tại sao nó quan trọng: Tại sao chúng ta lại hay quên đi sự kiên trì trong khi nó rất quan trọng đối với thành công của mỗi cá nhân? Tại sao chúng ta lại có xu hướng ưu tiên tài năng bẩm sinh hơn là nuôi dưỡng và mài dũa tính kiên trì?
• Làm sao để tự thân nuôi dưỡng tính kiên trì: đây là phần mình nghĩ cốt lõi nhất của cả quyển sách. Angela cho rằng để hoàn thiện được tính kiên trì, mỗi người cần phải có đủ 4 yếu tố: có sở thích, luyện tập, có mục đích, và có hi vọng. Nói không ngoa thì cả quyển sách của Angela, bạn chỉ cần đọc phần này là đủ. Nó giải thích toàn bộ “công thức” của tính kiên trì, làm sao có được nó, làm sao để rèn luyện, và sử dụng như thế nào là phù hợp.
• Làm sao để tạo điều kiện và môi trường tốt cho tính kiên trì phát triển: phần này Angela viết ra là để cho mỗi người có thể giúp những người khác rèn luyện tính kiên trì, đặc biệt là đối với con cái của mình. Angela là một bà mẹ có hai con, nên phần này cô viết nghiêng về góc nhìn của đấng sinh thành.
Về nội dung thì xin các bạn hãy đọc sách để hiểu hết được cái ý tứ của tác giả. Mình thì thấy có những điểm sau là khá hay.
Thứ nhất là bàn về sở thích. Angela lập luận rằng sở thích không phải tự dưng nó lù lù ngồi đó. Chỉ khi nào chúng ta làm nhiều công việc, trải nghiệm đủ lâu thì chúng ta mới biết thật sự được rằng sở thích của mình là gì. Angela cũng nói lên rằng sở thích thay đổi theo thời gian. Chỉ có những người suy nghĩ thấu đáo, làm việc chăm chỉ, kiên trì, và nhìn thấy được cái đẹp trong công việc mình làm, thì sở thích mới bền vững. Có những người ngay từ bé đã biết họ thích gì, hoặc vì hoàn cảnh mà phải làm công việc đó. Nhưng những trường hợp vẫn “đi tìm đam mê” thì các bạn hãy suy nghĩ và tính toán thật kỹ. Bút sa gà xối mỡ.
Điểm thứ hai là thực hành: có khi nào bạn thực hành rất nhiều nhưng vẫn thấy mình không tiến bộ? Angela giải thích rằng đó là do bạn chỉ đơn thuần thực hành chứ không phải là thực hành có chủ đích. Có chủ đích là chúng ta phải biết được thực hành để đạt được mục đích gì? Mục đích đó có cân đo đong đếm được hay không? Mục tiêu càng cụ thể thì việc thực hành càng hiệu quả. Hơn nữa, chúng ta cũng cần nên dành thời gian tự vấn bản thân, phân tích những lần tập luyện của mình để đúc kết kinh nghiệm. Mình nghĩ phương pháp SMART (specific, measurable, attainable, realistic, time-orientation) khá thích hợp cho loại võ công này :D Mỗi một lần thực hành thì các cao thủ sẽ đo đạc lại kết quả của mình, và cố gắng lần sau làm tốt hơn lần này. Mỗi ngày một chút như vậy thì từ từ nội công sẽ thâm hậu.
Phần thứ ba là hi vọng. Angela chỉ ra có hai loại là hi vọng hão huyền và hi vọng có cơ sở. Điểm này mình thấy khá thú vị. Bởi vì nghe những cao thủ võ lâm nói chuyện, chúng ta thường nghe họ bảo mình làm gì cũng nên có niềm tin và hi vọng. Nhưng những thứ đó không phải là chúng ta cứ nằm đấy mà tin là nó sẽ có. Làm việc ở Coca Cola mà hi vọng sếp sẽ cho uống Pepsi thì khá…hão. Hi vọng và niềm tin của chúng ta nên luôn có một điểm tựa và nó là sự làm việc tập trung chăm chỉ, óc phân tích, và sự tự vấn không ngừng của chính bản thân.
Mình luôn nghĩ rằng có tài năng mà không có kiên trì thì khó mà được việc. Có kiên trì thì ít ít tài một tí thôi, đôi khi cộng tí may mắn nữa thì chẳng mấy chốc mà giàu. Cho nên khi vớ được quyển Grit, mình lao vào ngấu nghiến ngay. Kiểu như là cuối cùng cũng có người ngợi ca tính kiên trì nhẫn nại chứ không phải là các tài năng xuất chúng từ bé. Cách dẫn dắt câu chuyện của Angela rất tốt. Vừa phân tích các khía cạnh tâm lý học, giải thích chúng theo một góc nhìn khoa học nhưng cũng không làm cho người đọc mệt mỏi vì khô khan. Cách hành văn và dùng từ của Angela cũng rất tự nhiên. Tựa như cô đang nói chuyện với người đọc vậy. Nhưng có lẽ đây là công trình của một người hẳn phải rất “kiên trì”. Và mình cũng nghĩ người đọc cũng phải khá kiên trì mới theo hết quyển sách của cô. Angela khá tham vọng nên cô đã phân tích công trình của mình vừa rộng vừa sâu, từng ngóc ngách. Và đó cũng là lúc Angela đã lạm dụng quá nhiều ví dụ, dẫn chứng, làm cho người khó tập trung (như mình) trở nên xao nhãng và bị đẩy xa ra khỏi những điểm cốt lõi. Thậm chí có những lúc mình còn có cảm giác như Angela đang cố tình kéo dài quyển sách ra. Cô kể hết chuyện của người này đến chuyện của người khác. Có lúc cô còn đem một vài công trình của những nhà nghiên cứu khác để làm tiền đề cho các phân tích và dẫn chứng của mình. Liệu là mình quá khắt khe, hay thực sự Angela đang chắp vá?
Bây giờ giữa một đống hổ lốn sách nói về thành công, cũng như là tính cách hoặc kỹ năng dẫn đến thành công, Grit của Angela Duckworth vẫn có những giá trị riêng đáng ca ngợi. Thứ nhất là những quan điểm và lập luận của cô khá mới và vững chắc. Thứ hai là cô ngợi ca những giá trị thực tiễn mà ai cũng có thể đạt được. Thứ ba là sách cô viết dựa trên công trình nghiên cứu khoa học hẳn hoi của chính cô. Chỉ có điều cô đã quá tham lam mà dùng quá nhiều tình tiết để kể chuyện và dẫn chứng làm cho nội dung cuốn sách bị loãng. Nói ra thì hơi vô duyên nhưng như thế mới biết nội công của bác già Malcolm Gladwell thâm hậu cỡ nào. Quyển sách nào cũng mong mỏng, nhưng đọc vào thì không thừa không thiếu ở chỗ bất cứ thứ gì.
Mình bàn chuyện ngoài lề một tí. Năm 2016, khi công trình của Angela trở nên quá nóng, và Grit trở thành một cuốn best-seller thì cũng có một vài ý kiến trái chiều. Điển hình trong đó là một bài viết khoa học của Marcus Crede khi nhóm của ông phân tích dữ liệu gốc, phương pháp luận, và giả dụ trong công trình của Angela. Ông đưa ra 3 điểm chính sau:
• Dữ liệu gốc của Angela không đủ lớn để thể hiện những đặc điểm chung của cả một tập thể.
• Mối liên hệ giữa “tính kiên trì” và “kết quả” bị thổi phồng. Điều này làm cho người đọc có cảm giác như tính kiên trì là nhân tố quyết định cho sự thành công, nhưng không phải vậy.
• “Sự kiên trì” (Grit) không phải là một đặc điểm tính cách mới được phát hiện qua công trình của Angela, mà nó rất tương đồng với “sự tận tâm” (conscientiousness), một đặc điểm tâm thái mà các nhà tâm lý học đã tìm ra và phân tích từ rất lâu. Cho nên, nếu nói công trình của Angela là một bước ngoặt vĩ đại của ngành tâm lý thì chưa đúng.
Bạn nào muốn tìm hiểu thêm về vấn đề này thì có thể xem qua tại: https://www.npr.org/.../angela-duckworth-responds-to-a...
Cá nhân mình ngưỡng mộ Angela ở cách theo đuổi đam mê và làm việc của cô. Là chuyên viên phân tích và định giá doanh nghiệp ở McKinsey nhưng cuối cùng Angela lại quyết định theo chuyên ngành tâm lý học. Mục đích là dùng chuyên môn để đánh giá và phát triển trẻ nhỏ. Một lựa chọn khá khó khăn và cần nhiều dũng cảm. Nói Grit là một quyển self-help thì không đúng. Nhưng nói Grit là một quyển tâm lý học thì lại sai. Grit là một tác phẩm dung hòa giữa hai thể loại trên. Cũng may Angela không cổ súy thể loại self-help mà viết ra những châm ngôn sáo rỗng hay vẽ ra những bức tranh quá sai lệch. Grit là một quyển sách hay cho các bạn muốn đọc và hiểu thêm về lập luận và góc nhìn về sự kiên trì của một chuyên viên tâm lý học gốc Á, nhưng được đào tạo trong môi trường phương Tây. Nó giải thích được vì sao sự siêng năng và kiên trì không phải lúc nào cũng phát huy tác dụng. Nó phải được sử dụng đúng cách và hợp lý thì mới có kết quả. Riêng mình thì lúc nào cũng vậy, mình luôn luôn xem sự kiên trì là một loại tài năng.
Các bạn nào muốn đi tắt đón đầu thì có thể xem clip Tedtalk của Angela ở đây:
