Review — Tập biên khảo “Cá tính miền Nam” — Sơn Nam
“Hương rừng Cà Mau” là quyển gần đây nhất của nhà văn Sơn Nam mình đọc, đâu đó cũng 10 năm hơn. Lúc đó đọc sách của ông, mình thấy thi vị là chính. Lần này, nhờ một vài “sự kiện nóng hổi” 😊)) mình tìm đến một quyển biên khảo của ông gồm 3 tập “Nói về miền Nam”, “Cá tính miền Nam”, và “Thuần phong mỹ tục Việt Nam”.
Không hổ danh khi được gọi là “ông già Nam Bộ”, công trình biên khảo của Sơn Nam đánh đúng, đánh sâu vào những thứ rất “miền Nam”. Thậm chí là một độc giả được sinh ra và lớn lên từ vùng đất này, đọc sách của ông mình cũng không khỏi mồm chữ U miệng chữ O từ chương này đến chương khác.
Ở phần đầu, sách tập trung tường thuật lại những diễn biến lịch sử dẫn đến sự hình thành vùng đất được gọi là “miền Nam”. Vùng đất này gồm những phần địa lý nào của Việt Nam? Con người ở đây đến từ đâu? Văn hóa đậm đà của miền Nam là từ đâu mà nên? Những câu hỏi này sẽ được Sơn Nam giải đáp qua các biến cố, trận chiến lịch sử.
Khi nói về cá tính miền Nam, Sơn Nam rất tuyệt vời khi nói đến đời sống vật chất, tinh thần bao gồm cả tín ngưỡng, để có những cái nhìn chân thật và logic về con người ở đây. Tại sao người miền Nam lại coi trọng nghĩa khí như vậy? Có đúng là người miền Nam sống phóng khoáng, chỉ biết đến hôm nay mà không lo nghĩ đến ngày mai? Cái gọi là “phong lưu” của người miền Nam là gì? Những đoàn hội đóng vai trò quan trọng như thế nào trong đời sống kinh tế của người miền Nam? Sơn Nam lần lượt đưa chúng ta tiếp cận những khía cạnh này rất tự nhiên. Không phải mọi thứ tự dưng lại như vậy, mà tất cả đều có nguyên do của nó. Ở phần cuối cùng thì Sơn Nam bàn về những tục lệ trong các chuyện lớn của một đời người như Quan, Hôn, Tang, Tế. Nhờ có phần này mà mình hiểu thêm về căn cơ và lý do của các phong tục không thể thiếu trên.
Trong tất cả các phần, thì mình có hứng thú khi Sơn Nam nói về cải lương hơn cả. Đây là nét văn hóa không thể nào không nhắc đến khi nói về Nam Bộ. Tại sao cải lương lại được ưa chuộng như vậy? Vì sao chúng ta vẫn biết các tuồng cải lương là xưa cũ, đôi khi hơi thiếu tính logic, nhưng chúng ta lại vẫn muốn xem và nghe? Sơn Nam đã từ từ giải đáp được hết những thắc mắc của mình về loại hình nghệ thuật này.
Xa quê đã lâu, nhìn lại đôi khi mình không biết bản thân thuộc về nơi nào. Đây là những lúc các công trình về lịch sử và văn hóa tác động mạnh mẽ đến tinh thần của mình. Bằng giọng văn bình dị, đôi khi là hóm hỉnh, Sơn Nam nhẹ nhàng kể chuyện, phân tích và bàn luận về những cái hay, cái đẹp của vùng đất Nam Bộ. Để những giá trị cao quý và tinh thần dân tộc của người miền Nam mà đặc biệt là người miền Tây được soi rọi, trân trọng và gìn giữ. Đây là một công trình cực kỳ đáng được quan tâm cho những độc giả nào muốn tìm hiểu về văn hóa và con người vùng đất trù phú này!
