Tại tôi — Hồ Biểu Chánh — Review
Đây là quyển đầu tiên của Hồ Biểu Chánh mà mình đọc. Phim của ông thì mình có coi qua nhưng hay bỏ lửng giữa chừng và màu sắc hơi cải lương. Dạo nọ thấy bà con khen quyển “Tại Tôi” hay nên cũng bon chen đọc xem thế nào. Ai ngờ hay thật sự luôn @@ Văn chương của ông trong quyển này đọc qua cực kỳ đơn giản nhưng mà nó cuốn hết từ trang này qua trang khác.
Sơ qua về Hồ Biểu Chánh một chút. Tác phẩm của cụ trải dài từ tuồng kịch, thơ, hồi ký, phê bình văn học, tiểu thuyết. Màu sắc văn chương thì đậm miền Nam. Ý tưởng cũng theo theme kinh điển là ở hiền gặp lành và cái thiện thắng cái ác. Và thực ra nội dung quyển “Tại tôi” cũng không có gì quá nổi bật. Một anh giáo có điều kiện cưới vợ trước mà không xin phép mẹ. Gia phong lễ giáo phong kiến bức tử vợ chồng anh để lại đứa con thơ nhỏ. Cuối cùng mẹ anh chắc ân hận cả đời. Bởi vậy mới có tên là “Tại tôi”, tại bà cả Kim.
Vậy tại sao “Tại tôi” lại cuốn hút đến như vậy?
Cái đầu tiên làm mình mê phải kể đến chữ nghĩa của cụ. Đậm đặc Nam Bộ thời Pháp thuộc. Nào là những “moa” với “toa”, rồi tới “đánh dây thép” hay là “Ừ, qua cũng cảm ơn em lắm”. Mình có xem một số phim dựng lại theo tiểu thuyết, nhưng không hiểu sao đọc chữ nó lại rõ ràng sắc xảo hơn. Câu chữ giản dị không dài dòng, nhưng mà mọi thứ được văn chương của Hồ Biểu Chánh làm sáng tỏ tới mức tối đa.
Ví như anh Thạch là con người chính trực, có lý tưởng, và nhã nhặn tử tế thì câu thoại của anh sẽ kiểu này:
“Con lạy má, con xin má thương giùm phận con.”
“Cám ơn toa vạch giùm con mắt cho moa đặng moa thấy thế thái. Nhưng mà thấy thì thấy, thấy thế tình cũng như đi coi hát thấy hề giễu trên sân khấu, moa thấy đặng cười chơi vậy thôi, chớ moa không thể xen vô đó mà làm như vậy được.”
Hồ Biểu Chánh không cần những cuộc đối thoại gay gắt đỉnh cao cỡ vài trăm chữ như Ayn Rand. Nhưng cụ chỉ cần cho anh Thạch nói chuyện với chị của mình một chút thôi cũng đủ thấy họ là người như thế nào. Cái gia giáo lễ nghĩa, văn hóa miền Nam cũng tự động bật ra được luôn. Bái phục cụ.
“- Chị Hai, sao chị không biểu bầy trẻ dọn cơm cho chị ăn, đặng vợ của em nó ăn với?
- Hồi nãy qua biểu cô lên nhà trên ăn, cô không chịu lên.
- Trời đất ơi, vợ của em sao chị kêu bằng cô. Mắc mỏ chi vậy chị Hai?
- Vậy chớ ai biết kêu bằng giống gì.
- Sao lại không biết. Còn chị biểu nó lên nhà trên ngồi ăn cơm, biểu cái gì kỳ cục vậy?”
Cũng ngắn gọn và rõ ràng như câu chữ của mình, mạch truyện trong “Tại tôi” thể hiện đủ mọi thứ quan trọng, không thừa không thiếu. Thậm chí nó còn có phần đơn giản, không thắt nút mở nút gì nhiều, nhưng mà không hiểu sao nó cuốn quá. Mình đọc 200 trang hết veo trong 2 lần.
Ngoài cách thể hiện cái đẹp của ngôn ngữ thì một trong những nhiệm vụ quan trọng của văn chương là nói lên được tiếng lòng, đưa ra những tư tưởng mới hoặc thậm chí phân tích các giá trị đạo đức cốt lõi. “Tại tôi” hoàn toàn làm được cả hai. Hồ Biểu Chánh lồng ghép tư tưởng về giai cấp, văn hóa, hủ tục, lễ nghi, gia đình, tự do vào truyện rất mượt. Mọi thứ đều rất đời, rất người.
Người sống ngẩng cao đầu không bao giờ luồn cúi như anh Thạch có vẻ lạc long trong thói đời thường thấy. Sống như anh nói thì “cái đầu được thảnh thơi”, nhưng cuối cùng cả gia đình anh đều không có được một kết thúc tốt đẹp. Nếu không có Tự Cường trân trọng tấm lòng và ý chí của anh, thì Thanh Nguyên thậm chí sẽ không biết như thế nào. Thanh Nguyên là một lời phản pháo cho thế hệ mới với hệ tư tưởng cũ. Một con người cấp tiến thì luôn quý trọng tự do và lẽ phải chứ không phải những hủ tục, chấp nhất và sĩ diện hão.
